Δημήτριος Σ. Λουκάτος

Τα Πρώτα Τραγουδήματα του Εικοσιένα

(Κείμενα από τον Φλωριέλ)

Από περ. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Αφιέρωμα στο ’21, Χριστούγεννα 1970, Νο 1043 σσ. 246-59.


β) Ιστορικά στοιχεία

Το μεγάλο και απίθανο γεγονός από την άλωση της Τριπολιτσάς ήταν φυσικό να γίνη γνωστό γρήγορα, και να δώση το περιγραφικό τραγούδι του στον Φωριέλ. Ο συλλογέας είναι κιόλας ενημερωμένος για τα κύρια σημεία, και μας τα δίνει στο προλόγισμά του: «Ο Κιαμίλ, μπέης της Κορίνθου… εθεωρείτο ο πλουσιώτερος και πιο ισχυρός άρχοντας της οθωμανικής αυτοκρατορίας [!]. Το 1821, όταν η Ελλ. Επανάσταση απειλούσε ν’ απλωθή σ’ όλη τη χερσόνησο [του Μοριά], εκάλεσε στην Τριπολιτσά τους προεστούς και δεσποτάδες των επαρχιών, για να τους πείση να επέμβουν και να συγκρατήσουν ευπειθείς στην τουρκική διοίκηση, όσους δεν είχαν ακόμα εκδηλωθή. Οι προσκληθέντες αρνήθηκαν να συμμορφωθούν, και γι’ αυτό τους συνέλαβαν. Σε λίγες μέρες οι Έλληνες άρχισαν να πολιορκούν την Τριπολιτσά, με αρχηγούς τον Κολοκοτρώνη και τον Μαυρομιχάλη. Με θαυμαστή τόλμη και θάρρος η πόλις κυριεύθηκε, με έφοδο, τον Σεπτέμβριο 1821, και ο Κιαμίλ μπέης συνελήφθη… Ο Κεχαγιάς (υπαρχηγός του Χουρσίτ–πασά [που έλειπε στα Γιάννινα] είχε αναλάβει την αρχηγία της Πελοποννήσου. Λίγο πρωτύτερα είχε βαδίσει κατά των Πατρών και έκαμε φοβερές ωμότητες στη Βοστίτσα [Αίγιο]». (ΙΙ 57, ελλ. έκδ. σελ. 219 – 20).

Οι λεπτομέρειες όμως για την πολιορκία και την άλωση της Τριπολιτσάς είναι πολύ περισσότερες στα απομνημονεύματα των συγχρόνων της αγωνιστών, και μας δίνουν σαφέστερα την ατμόσφαιρα του τραγουδιού. Σημειώνω τις περιγραφές των: Φωτάκου (ό.π.σελ.157–179, όπου καταγράφεται επίσης το τραγούδι), Γενναίου Θ. Κολοκοτρώνη (βλ. σειρά «Απομνημονεύματα Αγωνιστών του ’21», επιμέλεια Εμμ. Γ. Πρωτοψάλτη, «Βιβλιοθήκη» Γ.Τσουκαλά, αριθμός 1, Αθήναι 1965, σελ. 51–52), Παλαιών Πατρών Γερμανού (ίδια σειρά, αρ.3, σελ.128–134), Λάμπρου Κουστονίκα (αρ.4, σελ.50–51, Δ. Αινιάνος (αρ. 7 σελ.170–179), Αναγνώστη Κοντάκη (αρ.11, σ.42–45), Συνταγματάρχου Voutier (αρ.11, σ.130–136), Μιχ. Οικονόμου Α΄ (αρ.14, σ.153–163) και Κανέλλου Δεληγιάννη Α΄(αρ.16, σ.256–282).

Μπορούμε να ξεχωρίσουμε από τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία του τραγουδιού: τα ονόματα «Τριπολιτσά» (όχι Τρίπολις) και «Βοστίτσα» (όχι Αίγιο), τα «Γραικοί» και «ραγιάδες». Επίσης ότι η Τριπολιτσά (η κλεισμένη στα τείχη της) λεγόταν και Κάστρο, κι’ ότι οι «Κολοκοτρωναίοι» είχαν γόητρο και σαν γενιά. Επίσης, ότι «σελώνει, καλιγώνει» πάντα το άλογο ο καβαλάρης που θα ταξιδέψη (όπως στα μεσαιωνικά τραγούδια) κι ότι Ρωμιοί και Τούρκοι έλεγαν τον σουλτάνο και βασιλιά.